روابط‌ عمومی‌(1)

● مقدمه‌ :

امروزه‌ ارتباطات‌ نقش‌ بسیار مهمی‌ در پیشبرد اهداف‌ یك‌ سازمان‌ ایفاء می‌ كند و بهبودكیفی‌ و كمی‌ فعالیتهای‌ سازمان‌ و افزایش‌ بهره‌ وری‌ از امكانات‌ و نیروی‌ انسانی‌ در سایه‌انعكاس‌ هر چه‌ بهتر فعالیتها و مصوبات‌ سازمان‌ به‌ جامعه‌ و بهره‌ گیری‌ از امكانات‌ وقابلیتهای‌ اجتماع‌ و مشاركت‌ عمومی‌ افراد آن‌ می‌ باشد .در این‌ راستا روابط‌ عمومی‌ كه‌ حلقه‌ ارتباط‌ سازمانها با جامعه‌ هستند می‌ توانند نقشی‌بسیار اساسی‌ را پذیرا شوند و بطور كلی‌ هر چه‌ این‌ ارتباط‌ با مردم‌ و جامعه‌ گسترده‌ تر ومفید تر صورت‌ پذیرد به‌ همان‌ اندازه‌ سازمان‌ یا مؤسسه‌ در رسیدن‌ به‌ اهداف‌ و آرمانهای‌خود موفق‌ تر خواهد بود .در دنیای‌ امروز كه‌ مردم‌ در كلیه‌ صحنه‌ های‌ جامعه‌ حضور فعال‌ دارند و افكار عمومی‌در تصمیم‌ گیریهای‌ دست‌ اندركاران‌ نقش‌ اساسی‌ دارد و هیچ‌ برنامه‌ و فعالیتی‌ بدون‌مشاركت‌ و حضور مردم‌ به‌ خوبی‌ اجرا نمی‌ گردد بدین‌ جهت‌ شناخت‌ افكار عمومی‌ وارزیابی‌ آن‌ یكی‌ از نیازهای‌ اساسی‌ تمام‌ دولتها و سازمانهاست‌ . از آنجا كه‌ روابط‌عمومی‌ سازمانی‌ نوپاست‌ و اكثر افراد با وظایف‌ و اهداف‌ آن‌ آشنا نیستند در این‌ مقالات ‌بر آنیم‌ تا با زبان‌ ساده‌ شما را با روابط‌ عمومی‌ و نقش‌ آن‌ در ارتباطات‌ سازمانی‌ آشناسازیم‌ به‌ این‌ امید كه‌ سازمانها و نهادهای‌ جامعه‌ اسلامی‌ با ایجاد جو سالم‌ تبلیغی‌ و درجهت‌ نیل‌ به‌ اهداف‌ متعالی‌ نظام‌ مقدس‌ جمهوری‌ اسلامی‌ گام‌ بردارند

● روابط عمومی چیسیت؟

تا كنون‌ تعاریف‌ گوناگونی‌ از سوی‌ صاحبنظران‌ ، كارشناسان‌ و متخصصین‌ علوم‌ ارتباط‌جمعی‌ در مورد روابط‌ عمومی‌ شده‌ است‌ . ركس‌ هارلو كه‌ از پیشقدمان‌ روابط‌عمومی‌ در جهان‌ است‌ و تألیفات‌ گوناگونی‌ در این‌ رشته‌ دارد روابط‌ عمومی‌ را عبارت‌از دانشی‌ می‌ داند كه‌ بوسیله‌ آن‌ سازمانها آگاهانه‌ می‌ كوشند به‌ مسئولیت‌ اجتماعی‌خویش‌ عمل‌ نمایند تا بتوانند تفاهم‌ و پشتیبانی‌ كسانی‌ را كه‌ برای‌ مؤسسه‌ اهمیت‌ دارندبدست‌ آورند .
در كتاب‌ ماهیت‌ روابط‌ عمومی‌ تألیف‌ «مارستون‌ » از روابط‌ عمومی‌ به‌ عنوان‌ هنری‌ كه‌ به‌كمك‌ آن‌ می‌ توان‌ مؤسسه‌ ، سازمان‌ و فرد را مورد علاقه‌ و احترام‌ كارمندان‌ ، مشتری‌ هاو مردمی‌ كه‌ با آن‌ سر وكار دارند قرار داد یاد شده‌ است‌ . این‌ دو تعریف‌ تا حدود زیادی‌با هم‌ شباهت‌ دارند ولی‌ ركس‌ هارلو روابط‌ عمومی‌ را یك‌ علم‌ و مارستون‌ آن‌ را یك‌هنر می‌ داند . همچنین‌ در كتب‌ مختلف‌ آموزشی‌ و محافل‌ و نشریات‌ و مجلات‌ روابط‌عمومی‌ به‌ گونه‌ های‌ مختلف‌ تعریف‌ شده‌ است‌ كه‌ جهت‌ آشنایی‌ بیشتر به‌ بعضی‌ از این‌تعاریف‌ اشاره‌ می‌ كنیم‌ :
روابط‌ عمومی‌ كوششی‌ طرح‌ شده‌ برای‌ نفوذ در افكار عمومی‌ از طریق‌ كار و عمل‌ قابل‌قبول‌ و ارتباط‌ دوجانبه‌ است‌ روابط‌ عمومی‌ آن‌ دسته‌ از اعمال‌ مدیریت‌ است‌ كه‌مدیر به‌ دستیاری‌ آن‌ بر خورد و رفتار عامه‌ رامی‌ سنجد و در نتیجه‌ خطی‌ مشی‌ ها و طرزعمل‌ های‌ فرد یا مؤسسه‌ را به‌ صورتی‌ كه‌ متضمن‌ منافع‌ عامه‌ و فرد ویا مؤسسه‌ مزبور باشدتعیین‌ و برنامه‌ عملی‌ و فعالیت‌ ارتباطی‌ خود را به‌ منظور حصول‌ حس‌ تفاهم‌ و قبول‌جامعه‌ طرح می‌ كند .
روابط‌ عمومی‌ عبارتست‌ از تلاشها و اقداماتی‌ آگاهانه‌ ، برنامه‌ ریزی‌ شده‌ و سنجیده‌جهت‌ استقرار و كسب‌ تفاهم‌ متقابل‌ بین‌ یك‌ سازمان‌ و گروههای‌ مورد نظر آن‌ سازمان‌ .
انجمن‌ روابط‌ عمومی‌ دانمارك‌ روابط‌ عمومی‌ را عبارت‌ از تلاشهایی‌ می‌ داند مستمر ومنطبق‌ با روشهای‌ علمی‌ و عملی‌ كه‌ مدیریت‌ سازمانهای‌ بخش‌ خصوصی‌ و دولتی‌ به‌منظور ایجاد تفاهم‌ و پیدایش‌ حس‌ علاقمندی‌ و تحصیل‌ پشتیبانی‌ گروههایی‌ كه‌ سازمان‌ باآن‌ سرو كار دارد و یا فكر می‌ كند در آینده‌ سروكار خواهد داشت‌ انجام‌ می‌ دهد .
انجمن‌ روابط‌ عمومی‌ آلمان‌ ، روابط‌ عمومی‌ را تلاشهای‌ آگاهانه‌ و قانونی‌ دانسته‌ كه‌ به‌منظور تفاهم‌ و استقرار اعتماد و شناخت‌ متقابل‌ با عموم‌ كه‌ بر اساس‌ تحقیق‌ علمی‌ وعملی‌ صحیح‌ و مستمر ، میسر است‌ .
انجمن‌ جهانی‌ روابط‌ عمومی‌ در ماه‌ می‌ ۱۹۶۰ از روابط‌ عمومی‌ تعریفی‌ نمود كه‌ درنشست‌ سال‌ ۱۹۷۸ مكزیكو انجمن‌ مورد تأیید مجدد قرار گرفت‌ .
« روابـــط‌ عمــومی‌ بخشــی‌ از وظـایف‌ مــدیریت‌ ســازمان‌ است‌ . عملی‌ است‌ ممتــد، مــداوم‌ و طــرح‌ ریزی‌ شــده‌ كه‌ از طریق‌ آن‌ افــرادو ســازمانهـا می‌ كوشند تاتفــاهم‌ و پشتیبــانی‌ كسانی‌ را كه‌ با آنهــا ســرو كار دارنــد بــدست‌ آورند»
در دو دائره‌ المعارف‌ امریكانا و وبستر روابط‌ عمومی‌ به‌ طور خلاصه‌ چنین‌ معرفی‌ شده‌است‌ . یك‌ زمینه‌ فعالیت‌ است‌ مربوط‌ به‌ روابط‌ سازمانهای‌ صنعتی‌ ، شركتها ، مشاغل‌ ،دولت‌ ، اتحادیه‌ ها و یا سایر سازمانها كه‌ هر یك‌ با مردمی‌ چون‌ كارمندان‌ ، مشتریان‌ ،سرمایه‌ داران‌ ، تهیه‌ كنندگان‌ كالا اعضای‌ احزاب‌ سیاسی‌ و یا عامه‌ مردم‌ روبرو هستند .
در تعریف‌ دیگر آمده‌ است‌ : « روابط‌ عمومی‌ عبارت‌ است‌ از ابلاغ‌ اطلاعات‌ واقعی‌مؤسسه‌ به‌ مخاطبین‌ و كسب‌ نظریات‌ آنها به‌ منظور ایجاد حس‌ تفاهم‌

● روابط عمومی پس از انقلاب اسلامی

دفاتر روابط‌ عمومی‌ پس‌ از پیروزی‌ انقلاب‌ تحت‌ نام‌ روابط‌ عمومی‌ و ارشاد اسلامی‌عموماً با مسئولان‌ جدید كارهای‌ ارتباطی‌ و روابط‌ عمومی‌ را پیش‌ می‌ بردند . بتدریج‌ كه‌كارها در مؤسسات‌ و سازمانها به‌ روال‌ عادی‌ بازگشت‌ و جریان‌ امور سیر طبیعی‌ خود رادر مدیریتها آغاز كرد كمبود فعالیتهای‌ روابط‌ عمومی‌ به‌ شدت‌ احساس‌ شد . در آغازمسئولان‌ مملكتی‌ در ضمن‌ سخنان‌ خود بارها از فقدان‌ تلاشهای‌ مؤثر روابط‌ عمومی‌شكوه‌ نمودند و در مناسبتهایی‌ كه‌ پیش‌ می‌ آمد از كمبود فعالیتهای‌ روابط‌ عمومی‌ واطلاع‌ رسانی‌ سازمانها شكایت‌ می‌ كردند و مدیران‌ و مسئولان‌ روابط‌ عمومی‌ را به‌ انجام‌فعالیتهای‌ تبلیغاتی‌ فرا می‌ خواندند . این‌ نظرات‌ و اشارات‌ و مشكلاتی‌ كه‌ عملاً پیش‌ می‌آمد دست‌ اندركاران‌ را وا داشت‌ تا اقداماتی‌ برای‌ تجدید حیات‌ و فعال‌ كردن‌ روابط‌عمومی‌ ها انجام‌ دهند .
یكی‌ از اولین‌ اقدامات‌ ، برگزاری‌ سمیناری‌ بود كه‌ به‌ همت‌ وزارت‌ فرهنگ‌ و ارشاداسلامی‌ در سال‌ ۱۳۶۳ با شركت‌ روابط‌ عمومی‌ واحدهای‌ مستقر در تهران‌ برپاشد . این‌سمینار به‌ مدت‌ سه‌ روز مسائل‌ اساسی‌ و بنیادی‌ روابط‌ عمومی‌ را مورد بررسی‌ قرار داد وبا پذیرش‌ اصل‌ فرهنگ‌ اسلامی‌ و تطبیق‌ اهداف‌ و رسالتها و روشهای‌ روابط‌ عمومی‌ بافرهنگ‌ اسلامی‌ زیربنای‌ حركت‌ روابط‌ عمومی‌ را برای‌ تجدید حیات‌ آن‌ پی‌ ریزی‌ كرد .در طول‌ مدت‌ جنگ‌ دوره‌ های‌ كوتاه‌ مدت‌ و بلند مدت‌ آموزش‌ روابط‌ عمومی‌ به‌وسیله‌ مركز آموزش‌ مدیریت‌ دولتی‌ برای‌ آموزش‌ كارمندان‌ مشغول‌ به‌ كار دفاتر روابط‌عمومی‌ مؤسسات‌ دولتی‌ و غیر دولتی‌ تشكیل‌ شد . رشته‌ روابط‌ عمومی‌ كه‌ پس‌ ازپیروزی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ از فهرست‌ آموزش‌ عالی‌ حذف‌ شده‌ بود در سال‌ ۱۳۶۸ دردانشكده‌ علوم‌ اجتماعی‌ دانشگاه‌ علامه‌ طباطبایی‌ بازگشوده‌ شد . دانشگاه‌ آزاد اسلامی‌نیز رشته‌ ارتباطات‌ اجتماعی‌ با گرایش‌ روابط‌ عمومی‌ را برای‌ نخستین‌ بار تأسیس‌ كرد وادارات‌ كل‌ روابط‌ عمومی‌ وزارتخانه‌ ها و مؤسسات‌ در مراكز استان‌ نیز اقدام‌ به‌ تشكیل‌دوره‌ های‌ آموزشی‌ روابط‌ عمومی‌برای‌ كارمندان‌ خود نمودند و سازمان‌ امور اداری‌ واستخدامی‌ كشور آیین‌ نامه‌ كاری‌ دفاتر روابط‌ عمومی‌ را تصویب‌ كرد. 

● پیدایش اصطلاع روابط عمومی

پس‌ از پایان‌ جنگ‌ جهانی‌ دوم‌ و از میان‌ رفتن‌ تدریجی‌ پیامدهای‌ آن‌ و بازگشت‌ روندعادی‌ به‌ سازمانها و مدیریتها و برقراری‌ مجدد تعادل‌ نسبی‌ در امور سیاسی‌ ، اقتصادی‌ واجتماعی‌ ، مؤسسات‌ موجود تكاپو و تلاش‌ خود را در راه‌ تكامل‌ و پیشرفت‌ ، مجدداًآغاز كردند اصطلاح‌ روابط‌ عمومی‌ برای‌ نخستین‌ بار در نوشته‌ های‌ شركت‌ نفت‌ ایران‌ و انگلیس‌ظاهر شده‌ است‌ كه‌ مركز آن‌ در لندن‌ قرار داشت‌ و مدیریت‌ آن‌ تا حدود زیادی‌ ازسوی‌ انگلیسیها كنترل‌ می‌ شد این‌ شركت‌ پس‌ از جنگ‌ دوم‌ جهانی‌ به‌ سبب‌ رشدآگاهیهای‌ مردم‌ ، سقوط‌ دیكتاتوری‌ رضا شاه‌ و تحریك‌ نیروهای‌ رقیب‌ انگلستان‌ ،اتحادشوروی‌ سابق‌ و ایالات‌ متحده‌ آمریكا كه‌ برای‌ چنگ‌ انداختن‌ بر منافع‌ انگلیسیها در ایران‌تلاش‌ می‌ كردند از سوی‌ افكار عمومی‌ و مطبو عات‌ كشور تحت‌ فشار قرار گرفته‌ و لذا به‌تشكیلات‌ و سازمان‌ دفتر انتشارات‌ و مطبوعات‌ خود گسترش‌ و وسعت‌ بیشتر می‌ بخشید .در دفتر انتشارات‌ و مطبوعات‌ این‌ شركت‌ ، كاركنان‌ خارجی‌ و ایرانی‌ متخصص‌ در امرروزنامه‌ نگاری‌ روابط‌ عمومی‌ و ارتباطات‌ اجتماعی‌ به‌ كار مشغول‌ بودند . چنانكه‌ گفته‌شد اصطلاح‌ روابط‌ عمومی‌ برای‌ نخستین‌ بار از سوی‌ متخصصان‌ ایرانی‌ این‌ شركت‌ كه‌دوره‌ های‌ مطبوعاتی‌ و روابط‌ عمومی‌ را در لندن‌ دیده‌ بودند در برابر اصطلاح‌ خارجی‌آن‌public relation وضع‌ گردید .
این‌ شركت‌ همچنین‌ نخستین‌ مؤسسه‌ در ایران‌ بود كه‌ نام‌ دفتر انتشارات‌ خود را به‌ روابط‌عمومی‌ تغییر داد . به‌ هر حال‌ در اوایل‌ دهه‌ سوم‌ قرن‌ حاضر (نیمه‌ اول‌ دهه‌ ۵۰ میلادی‌ )در محافل‌ مطبوعاتی‌ و تبلیغاتی‌ ایران‌ ، روابط‌ عمومی‌ یك‌ اصطلاح‌ آشنا بود و تولدخود را برای‌ به‌ وجود آوردن‌ یك‌ شغل‌ پر تكاپو حساس‌ و مهم‌ به‌ عنوان‌ بازوی‌ ارتباطی‌، تبلیغی‌ مدیریت‌ سازمانهای‌ ایران‌ آغاز كرد .و بتدریج‌ از همزاد مطبوعاتی‌ و روزنامه‌نگاری‌ خویش‌ جدا شد . شغلی‌ كه‌ در حال‌ حاضر در ایران‌ بیش‌ از ۵۰ هزار نفر در زیرمجموعه‌ آن‌ در تهران‌ و شهرستانها به‌ فعالیت‌ مشغول‌ هستند . تا سال‌ ۱۳۴۳ در زمینه‌ روابط‌ عمومی‌ به‌ زبان‌ فارسی‌ جز چند مقاله‌ كوتاه‌ در مجموعه‌نشریات‌ شركت‌ ملی‌ نفت‌ ایران‌ نوشته‌ معتبر دیگری‌ یافت‌ نمی‌ شد و در زمستان‌ سال‌۱۳۴۳ نخستین‌ سمینار تحت‌ عنوان‌ روابط‌ عمومی‌ در شركت‌ نفت‌ به‌ همت‌ شركت‌ ملی‌نفت‌ ایران‌ برگزار شد و سال‌ بعد نیز دومین‌ سمینار در كرمانشاه‌ تشكیل‌ گردید . یك‌ سال‌پس‌ از این‌ سمینارها یعنی‌ در سال‌ ۱۳۴۵ اولین‌ كتاب‌ فارسی‌ تحت‌ عنوان‌ روابط‌ عمومی‌به‌ وسیله‌ شركت‌ ملی‌ نفت‌ ایران‌ به‌ قلم‌ علی‌ اكبر دیباج‌ رئیس‌ روابط‌ عمومی‌ این‌ شركت‌چاپ‌ و انتشار یافت‌
به‌ منظور تقویت‌ فعالیتهای‌ روابط‌ عمومی و افزایش‌ اطلاعات‌ و آگاهی‌ دست‌ اندركاران‌روابط‌ عمومی‌ در سال‌ ۱۳۴۵ مسئولان‌ شركت‌ ملی‌ نفت‌ ایران‌ ، مؤسسه‌ مطبوعاتی‌كیهان‌ ، دانشگاه‌ تهران‌ و وزارت‌ اطلاعات‌ و جهانگردی‌ به‌ فكر تأسیس‌ یك‌ مركزآموزش‌ عالی‌ برای‌ رشته‌ روابط‌ عمومی‌ افتادند و این‌ مركز در سال‌ ۱۳۴۶ افتتاح‌ شد وبیش‌ از ۱۰۰ نفر دانشجو از میان‌ فارغ‌ التحصیلان‌ دوره‌ دبیرستان‌ را جهت‌ تحصیل‌ دردوره‌ لیسانس‌ روابط‌ عمومی‌ پذیرفت‌ .